Αποτελέσματα Έρευνας: Mindfulness και Χρόνιος Πόνος
Έρευνα σε Ελλάδα και Κύπρο δείχνει ότι τo πρόγραμμα “Mindfulness for Health” της Breathworks μπορεί να μειώσει την ένταση του χρόνιου πόνου κατά 33%, και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Ο πόνος είναι μία προσωπική εμπειρία και μία αίσθηση που κάνει δύσκολη την αντικειμενική εκτίμηση και διαχείρισή του. Μπορεί η αντιμετώπιση να είναι πιο απλή αν έχει να κάνει κανείς με τον οξύ πόνο, και τον πόνο ως επακόλουθο μιας ασθένειας, ενός χειρουργείου ή ενός τραύματος. Όμως στην περίπτωση του χρόνιου πόνου τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Στην περίπτωση αυτή η εμπειρία του πόνου μπορεί να επηρεαστεί από την συναισθηματική και ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς, τα πιστεύω του, την κουλτούρα και τις κοινωνικές συνθήκες διαβίωσής του, τον τρόπο που έχει μεγαλώσει και τον τρόπο που έχει συνηθίσει ν’ αντιμετωπίζει τις δυσκολίες στη ζωή.
Ο χρόνιος πόνος επηρεάζει περίπου το 20% του πληθυσμού παγκοσμίως (το ίδιο ποσοστό ισχύει και για την Ευρώπη) και είναι η αιτία για τη 1 στις 5 επισκέψεις σε γιατρό. Ο χρόνιος πόνος κοστίζει στο σύστημα υγείας της Ευρώπης πάνω από €300δις ετησίως. Η μη αποτελεσματική διαχείριση και θεραπεία των ασθενών με χρόνιο πόνο οδηγεί σε επαναλαμβανόμενες επισκέψεις στους γιατρούς, παραπομπή σε άλλες ειδικότητες, και συνεχή λήψη οπιοειδών και άλλων φαρμάκων και θεραπειών.
Ωστόσο, το οικονομικό κόστος του χρόνιου πόνου, δεν περιορίζεται εκεί. Περιλαμβάνει επίσης το εργασιακό κόστος από τη μείωση της παραγωγικότητας, τις απουσίες από την εργασία, και την πρόωρη συνταξιοδότηση.
Κι εκτός από το οικονομικό κόστος υπάρχει και το “κόστος” που αφορά στην ποιότητα ζωής του ασθενή, καθώς ο πόνος μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση, αίσθηση ανικανότητας, μειωμένη λειτουργικότητα, φόβο, αρνητική επίδραση στις οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις, απώλεια ύπνου, κόπωση, δυσαρέσκεια από τη ζωή, κατάθλιψη κ.ά.
Η θεραπεία του χρόνιου πόνου είναι μία δύσκολη εξίσωση, και η φαρμακευτική αγωγή ή ένα χειρουργείο μπορεί να φέρουν βελτίωση σε κάποιες περιπτώσεις, όχι όμως σε ασθενείς με πολύπλοκες ανάγκες. Γι αυτό είναι σκόπιμο να αξιολογηθεί η συμβολή από άλλους τρόπους διαχείρισης του πόνου, όπως είναι η παρέμβαση Mindfulness.
Το Mindfulness είναι η ικανότητα να είναι κανείς παρόν στη ζωή την ώρα που αυτή συμβαίνει, να μην χάνεται σε σκέψεις για το παρελθόν ή ανησυχίες για το μέλλον, να έχει την επίγνωση του τι σκέφτεται και τι νιώθει (σωματικά και συναισθηματικά), και να ξέρει ότι κάθε στιγμή έχει επιλογή. Η αντίσταση στον πόνο είναι η μεγαλύτερη αιτία που υποφέρει κανείς. Αλλάζοντας τη σχέση με τον πόνο μπορεί να αλλάξει ο καθένας τη ζωή του προς το καλύτερο.
Έτσι, με την υποστήριξη και της ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α. ξεκινήσαμε μία μελέτη το 2022 -πρώτη στο είδος της για ασθενείς που υποφέρουν από χρόνιο πόνο σε Ελλάδα και Κύπρο. Στόχος μας ήταν να αξιολογήσουμε την αποτελεσματικότητα του προγράμματος “Mindfulness for Health” της Breathworks μέσα από την υλοποίησή του διαδικτυακά με τη δική μου καθοδήγηση ως πιστοποιημένη δασκάλα.
Το περιεχόμενο του προγράμματος περιλαμβάνει πρακτικές για την επίγνωση του σώματος, τεχνικές αναπνοής, συνειδητές σωματικές ασκήσεις, διδασκαλία και εφαρμογή ενός ενσυνείδητου τρόπου ζωής στην καθημερινότητα των συμμετεχόντων με παύσεις μέσα στη μέρα, αναγνώριση της κάθε δυσκολίας και ευχαρίστησης ως μέρος της ζωής, αποδοχή του πόνου, φροντίδα και συμπόνια για τον εαυτό, καλλιέργεια καλοσύνης για τον κόσμο κ.ά. Οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονταν να εφαρμόζουν καθημερινά τις πρακτικές που μάθαιναν σε κάθε συνάντηση, αφιερώνοντας περίπου 10 ως 30 λεπτά την ημέρα.
Οι συμμετέχοντες ενδιαφέρθηκαν για το πρόγραμμα κυρίως μετά από σύσταση γιατρού ή γνωστού τους που συμμετάσχει παλαιότερα.
Η τελική σύνθεση των ομάδων ήταν 12% άντρες και 88% γυναίκες και το εύρος των παθήσεων του δείγματος περιλάμβανε: ινομυαλγία, καρκίνο, νευροπάθειες, ρευματοπάθειες, παθήσεις στη ΣΣ, οστεοαρθρίτιδα, κεφαλαλγίες, κατάθλιψη, ψωρίαση, δρεπανοκυτταρική αναιμία, σκλήρυνση κατά πλάκας, ευερέθιστο έντερο κ.ά.
Κάθε συμμετέχοντας συμπλήρωσε διαδικτυακά το ερωτηματολόγιο McGill Pain Questionnaire-short form (SF-MPQ GR) και την Οπτική Αναλογική Κλίμακα -όπως έχουν σταθμιστεί στην ελληνική γλώσσα-, πριν την έναρξη του προγράμματος, και στο τέλος του.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι:
Ο συνολικός δείκτης πόνου παρουσίασε μείωση 30% στο τέλος του προγράμματος.
Το 25% του δείγματος έδειξε μείωση του πόνου > 10 μονάδες, και περίπου στους μισούς η μείωση ήταν πάνω από 5 μονάδες.
Οι παθήσεις με τη μεγαλύτερη μείωση ήταν ινομυαλγία, καρκινικός πόνος, αρθραλγίες, πόνοι στη ΣΣ, ψωρίαση, ευερέθιστο έντερο και κατάθλιψη.
Η ένταση του παρόντος πόνου στο τέλος του προγράμματος ήταν μειωμένη κατά 33%. Οκτώ άτομα δήλωσαν ένταση πόνου 0, και 21 άτομα δήλωσαν ένταση πόνου 1, στο τέλος του προγράμματος.
Από γραπτές και προφορικές δηλώσεις των συμμετεχόντων στο τέλος του προγράμματος είναι εμφανές ότι βελτιώθηκε η ποιότητα της ζωής τους, και μπορούν πλέον να συνεχίσουν μέσα στην καθημερινότητα έχοντας αποδεχτεί τον πόνο ως μέρος της. Επίσης βρήκαν σημαντική την εστίαση στην φροντίδα του εαυτού, ενώ βοηθήθηκαν με τη χρήση του ημερολογίου καθώς ανακάλυψαν το όριο για κάθε δραστηριότητα, μετά από το οποίο ο πόνος εντείνεται, και άρα έθεσαν χαμηλότερα όρια σε πολλές από τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Ενθουσιάστηκαν με την χρήση της αναπνοής, και έθεσαν άμεσα σε εφαρμογή τις τεχνικές εκείνες που μέσα από αυτήν μπορούν να μαλακώνουν τον πόνο και να χαλαρώνουν το σώμα. Μαθαίνοντας ότι “δεν είναι ο πόνος τους” άρχισαν να προσέχουν τις ευχάριστες πτυχές της ζωής, να μένουν σ’ αυτές και να απολαμβάνουν επιτέλους αυτά που τόσο καιρό ο πόνος δεν τους άφηνε να χαρούν.
Γενικά, οι συμμετέχοντες που ήταν περισσότερο επιμελείς στην εφαρμογή των πρακτικών ενδιάμεσα των συναντήσεων (συμπεριλ. του διαλογισμού) ήταν αυτοί που έφεραν και τα καλύτερα αποτελέσματα.
Το συμπέρασμά μας λοιπόν είναι ότι η παρέμβαση με το πρόγραμμα “Mindfulness for Health” της Breathworks, μπορεί να μειώσει την ένταση του χρόνιου πόνου, και να οδηγήσει στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών. Είναι επίσης μία αποτελεσματική μέθοδος που μπορεί να μειώσει το κόστος θεραπείας στο σύστημα υγείας.
Τα παραπάνω είναι μέρος της επιστημονικής εργασίας με τίτλο “Διαδικτυακή Παρέμβαση με Βάση το Mindfulness για τη Διαχείριση του Χρόνιου Πόνου και τη Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής σε Ασθενείς από Ελλάδα και Κύπρο”, που παρουσιάστηκε στο 2ο Παγκύπριο Συνέδριο Χρόνιου Πόνου στη Λευκωσία στις 29 Απριλίου 2023, με συγγραφείς τους:
Δέσποινα Γιαννούλη, Πιστοποιημένη Δασκάλα Mindfulness
Ντόνικα Ζαΐμη, Αναισθησιολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ, Αναισθησιολογικό Τμήμα, Ιατρείο Πόνου, Γ.Ν.Θ. «Ιπποκράτειο»
Γιώργος Φρατζέσκος, ∆ιευθυντής Αναισθησιολογίας, Ιατρείο Πόνου, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου (ΠΑΓΝΗ)
Μαρία Κοκολάκη, Διευθύντρια Αναισθησιολογίας, Επιστημονικά & Διοικητικά Υπεύθυνη Αναισθησιολογικού Τμήματος & Ιατρείου Πόνου Γ.Ν. Αττικής «Σισμανόγλειο-Αμαλία Φλέμιγκ»